سخن سردبیر

سردبیر^[1]
آموزش اخلاق و اخلاق‌پژوهی امروزه در جهان از جایگاهی ویژه برخوردار است. خوشبختانه در ایران
نیز این دو امر مهم در سطحی آکادمیک رو به گسترش است. پیچیدگی جوامع معاصر، پیچیدگی مسایل اخلاقی را درپی داشته است. روزگاری، حلّ و فصل مسایل اخلاقی با آموزش و فراگیری کتب و روش‌های سنتی ممکن می‌شد، اما امروزه شتاب فزاینده تحولات اجتماعی و پیچیدگیِ آن‌ها، ضرورتِ توجه به اخلاق، به عنوان حوزه‌ی آموزشی و پژوهشی‌ای مستقل را که از روش‌های نو بهره می‌جوید ایجاب می‌کند. ریچارد فاینمن¹- فیزیکدان برجسته‌ی حوزه الکترودینامیک کوانتومی- گفته بود اگر همواره از منظری که دیگران به جهان نگریسته‌اند بنگرید، همواره همان چیزهایی را خواهید دید که دیگران دیده‌اند. این سخن، به خودی خود، سخنی درست است و توصیه می‌کند که اگر بخواهیم به تکرارِ سخنِ دیگران دچار نشویم، لازم است منظر و زوایه‌ی دیدِ خود را به جهان تغییردهیم تا چیزهایی را که آن‌‌ها ندیده‌اند ببینیم. پژوهش‌های اخلاقیِ در جهان امروز از رویکردها و روش‌های دیگری- علاوه بر روش‌ها و رویکردهای پیشین- بهره می‌گیرند و از همین رو، دستاوردهای مهمی داشته‌اند. بازخوانی بسیاری از مفاهیم سنتی در پرتوِ روش‌ها و ابزارهای جدید، ابعاد روان آدمی را در شکل‌گیریِ اوصاف و رفتارهای اخلاقی آشکارتر کرده ‌است. مطالعات میان‌رشته‌ای نیز از همین حقیقت بهره می‌جویند: دیدن موضوعِ موردِ پژوهش، از موضع و منظری که هیچ یک از حوزه‌های مربوط، به تنهایی، از آن موضع و منظر به موضوع نپرداخته‌اند. این موضع و منظرِ جدید، یافته‌های جدیدی در پی خواهد داشت.
رویکردِ میان‌رشته‌ای در بررسی مسایل اخلاق نیز از همین مزیت برخورداراست . مطالعات میان رشته‌ای اخلاق، تاکنون بیشتر میان روانشناسی و فلسفه شکل گرفته‌است. هر چند این همکاری به دلیل نزدیکی این دو شاخه‌ی شناختی و علمی، عملا بیشتر محقق شده‌است، اما در بسیاری از حوزهای دیگر نیز در حال انجام است و ثمرات علمی فراوانی داشته‌است. شمار قابل توجه و روزافزون گروه‌های پژوهشی- با عناوین گوناگون- نشان‌دهنده اهمیت و میزان تلاش‌‌های مذکور است. بنیاد «جان تمپلتون^[2]» در گروهِ «رشد فضایل منشیِ^[3]» خود، از طرح‌های مربوط، که عمدتا با رویکرد میان‌رشته‌ای است، حمایت مالی می‌کند. کریستین ب. میلر^[4] - فیلسوف اخلاق- رهبریِ طرح پژوهشی «منش: مرزهای نو در روانشناسی، فلسفه و الاهیات^[5]» را از سوی این بنیاد عهده دار است و برای اجرای این طرح بودجه 6/5 میلیون دلاری از این بنیاد دریافت کرده‌است. متصدیان این طرح، نتایج آن را در دو پایگاه اینترنتیِ عمومی و تخصصی ارایه می‌کنند. دانشگاه بیرمنگام، مرکزی پژوهشی به نام «مرکز جوبیلی برای منش و فضایل^[6]» دایر کرده‌است که پژوهش‌های زیادی در آن برای ترویج فضایل در حرفه‌های مختلف صورت گرفته‌است. این مرکز نتایج پژوهش‌های خود را به صورت رایگان در اختیار علاقمندان قرارمی دهد. پاره‌ای از این پژوهش‌ها عبارتند از: « آموزش حکمت عملی به افسران آینده‌ی پلیس»، «نگرشی به سپاس‌گزاری: عموم مردم انگلستان سپاس‌‍‌گزاری را چگونه می‌فهمند و چگونه تجربه کرده و ارزش‌گزاری می‌کنند؟»، «آوردن منش به زندگی: فضایل در تجارت و امور مالی»، «آوردن فضایل به زندگی: فضایل در حرفه‌ی حقوق»، «آوردن فضایل به زندگی: فضایل در حرفه‌ی پزشکی» و «استقرار فضایل در مدارس: منبعی عملی». معرفیِ گروه‌ها و مراکز پژوهشی اخلاق از حوصله این نوشتار بیرون است. در ایران نیز خوشبختانه گروه‌هایی پژوهشی در اخلاق شکل گرفته‌است و پژوهش‌های درخوری در حال انجام است، اما هنوز از نظر کمیت و کیفیت کارهای زیادی در پیش است.
دو فصلنامه‌ «مطالعات میان‌رشته‌ای اخلاق» را باید گامی در همین مسیر تلقی کرد که با هدف توسعه و تعمیق مطالعات میان رشته‌‌ای، به انتشار پژوهش‌‌هایی با نوآوری درخور در زمینه‌‌های اخلاق و هوش مصنوعی؛ اخلاق و تکنولوژی؛ اخلاق و علوم شناختی؛ اخلاق و علوم زیستی؛ اخلاق، پزشکی و روانپزشکی؛ اخلاق و روانشناسی؛ اخلاق و تربیت؛ اخلاق و جامعه شناسی؛ اخلاق و سیاست؛ اخلاق و حقوق؛ اخلاق و هنر؛ اخلاق و رسانه؛ اخلاق و زبان شناسی؛ اخلاق و باستان شناسی؛ اخلاق و علوم قرآنی؛ اخلاق و متون مقدس؛ فقه و اخلاق؛ و دیگر مسائل میان‌‌رشته‌‌ایِ اخلاق می‌پردازد.
امید است با همیاریِ استادان، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی اخلاق و رشته‌های مرتبط، مشکلاتِ اخلاقیِ جامعه ایرانِ امروز به شکلی عالمانه طرح، و حل و فصل شوند. دو فصلنامه‌ «مطالعات میان‌رشته‌ای اخلاق»، برای کمک به تحقق این هدف، پذیرای مقالات و آثاری به شکل زیر است:
1) مقاله پژوهشی
2) مقاله ترویجی
3) مقاله مروری
4) مقاله با محتوای نقد مقاله‌های منتشر شده در دوفصلنامه‌ی مطالعات میان‌رشته‌ای اخلاق یا نقد مقاله‌های منتشرشده در نشریه‌های دیگر
5) معرفی طرح‌های پژوهشی معتبرِ ایران و دیگر کشورها (حدّاکثر 3 صفحه)
6) معرفی مراکز و گروه‌های پژوهشیِ ایران و جهان، و طرح‌های اجراشده و در حال اجرای آن‌ها (حدّاکثر 3 صفحه)
                                                                                       محسن جاهد
                                                                                           سردبیر
 
 
 
https://doi.org/10.48308/jiethics.2025.106537
jiethics.sbu.ac.ir
[2]. John Templeton Foundation
[3]. Department of Character Virtue Development
[4]. Christian B. Miller
[5]. The Character Project: New Frontiers in Psychology, Philosophy, and Theology
[6]. The Jubilee Centre for Character and Virtues